Gerçekte korku yaratmayacak bir objeye aktiviteye veya duruma karşı aşırıkorku duyma ve kaçınma davranışında bulunmaya denir. Fobik kişiler belli bir durum nesne veya aktivite ile karşılaştığında aşırı anksiyete duyar. Kişi korularının farkındadır ancak kokularını mantıksal düşünerek engelleyemezler. Bu korkula kişilerin günlük işlevlerinde bozulmaya neden olur.

Belirtileri nelerdir?

Korkulan nesne veya durumlarla karşılaşıldığında kişide;

  • Huzursuzluk
  • çarpıntı,
  • terleme,
  • yüz kızarması,
  • üşüme,
  • sıcak-soğuk basması,
  • kılların diken diken olması,
  • göğüste sıkışma,
  • nefes alamıyormuş, boğuluyormuş gibi bir duygu,
  • baş dönmesi,
  • ellerde ve ayaklarda uyuşma,
  • baygınlık duygusu

gibi belirtilerin hepsi veya bir kısmı ortaya çıkabilir.

!!!Kişi korkusunun anlamsız veya abartılı olduğunu bildiği halde bu belirtileri her seferinde yaşar. Bu yüzden korktuğu nesne veya durumlardan kaçınır; kaçınamayacak durumda ise güçlükle katlanır.

Fobiler başlıca 3 gruba ayrılabilir:

AGORAFOBİ: Yardım sağlanamayabileceği veya kaçmanın zor olabileceği kalabalık cadde, pazar yeri, sinema, tiyatro, köprü, tünel gibi yerlerde bulunmaktan duyulan KORKUDUR. Kişi genellikle tek başına böyle yerlerde bulunmaktan kaçınır, mutlaka bulunması gerekiyorsa yanına aileden birisini veya bir arkadaşını alır.

ÖZGÜL FOBİ: Hayvanlar, yükseklik, kapalı yer, uçak, asansör, kan-yara görme gibi belli nesne veya durumlardan anormal KORKUDUR. Zarar verici bir hayvandan herkesin duyduğu korku fobi değildir. Hayvan fobileri arasında kedi, köpekten kelebeğe kadar çok çeşitli hayvanlar bulunabilir.

SOSYAL FOBİ: Topluluk içinde yemek yeme, konuşma yapma, yazı yazma, genel tuvaletleri kullanma veya görüşme gibi durumlarda küçük düşeceği veya utanç duyacağı bir biçimde davranacağı KORKUSUDUR. Sosyal fobi, yukarıda sayılan durumlarda pekçok kişide görülen hafif heyecanlanma ile karıştırılmamalıdır. Sosyal fobide kişi korkusu sebebiyle sosyal etkinliklere katılmayabilir, işiyle ilgili bir terfiden bile vazgeçebilir.

Fobi sık görülen bir durum mudur?

Her 10 kişiden birinde fobik bozukluk görülmektedir. Psikiyatrik hastalıklar içinde en sık görülen bozukluklardandır. Kadınlarda erkeklere oranla daha sıktır. Hangi tip olursa olsun fobisi olan kişiler, başlangıçta genellikle fobik nesne veya durumdan kaçınarak yaşamlarını devam ettirmeye çalışırlar. Sıklıkla, fobiler iş, okul veya sosyal hayatlarında sıkıntı yaratmaya başladığında tedavi için başvururlar.

NASIL TEDAVİ EDİLİR

Fobiler tedavi edilmediği takdirde çok uzun zaman devam edebilir. Fobi tedavisinde amaç kişinin kaçınma davranışını önlemek ve belli durumlarda ortaya çıkan anksiyeteyi azaltmaktır. Tek başına ilaç tedavisi genelde yeterli değildir. Bunun için ilaçlarla birlikte değişik psikoterapi yöntemleri uygulanır. Fobilerde en sık kullanılan terapi yöntemi yüzleştirme (exposure) tedavisidir. Bu yöntemde hastanın korku yaratan durum veya nesnenin üzerine giderek ortaya çıkan anksiyete ile başa çıkması öğretilir. Anksiyete ile başa çıkma tedavisinde gevşeme teknikleri ve bilişsel davranışçı tedavilerden yararlanılır. Terapi grupları, aile tedavisi ve bireysel psikoterapiler kullanılan diğer terapi yöntemleridir. Tedavi süresi hastalığın şiddeti, yaygınlığı ve hastanın özelliklerine göre değişir. İlaç tedavisine yanıt ilk birkaç haftada alınır. Ancak tam düzelme daha uzun zamanda gerçekleşir. Tedavi ile tam düzelme sağlansa da ilaçlara bir yıl devam etmek gerekir. İlaçları doktor kontrolünde kullanmak ve kontrollü kesmek önemlidir. Bazı hastalarda daha uzun süre tedaviye devam etmek gerekebilir.

Fobiye bağlı olarak madde, alkol bağımlılığı gelişmiş ise fobinin tedavi edilmesi ile bağımlılığın tedavisi kolaylaşır. Altta yatan fobi belirtilerini ortadan kaldırmadan bağımlılıktan kurtulmak zordur.